Postzegels Iran verzamelen

Iran

Iran is een staat in het westen van Azie, in het oosten grenzend aan de Perzische Golf. Het was aanvankelijk een keizerrijk en na het afzetten van de laatste Sjah in 1979 een republiek. Zie ook de postzegels van Bushire.

Rijke posthistorische geschiedenis

Iran of Perzië, zoals het tot 1935 werd genoemd, is een land met een rijke posthistorische geschiedenis. Het is interessant om te zien hoe in filatelistisch materiaal de (moderne) politieke ontwikkelingen gestalte hebben gekregen. Het land heeft de laatste eeuwen steeds gebalanceerd tussen buitenlandse invloed en binnenlandse weerstand.
Uiteindelijk heeft het doorslaan van de balans geresulteerd in de uitroeping van de Islamitische staat Iran, waarvan het belangrijkste kenmerk is, dat zowel de kerkelijke als de wetgevende macht in dezelfde handen zijn gekomen. Hierdoor zijn in Iran genomen beslissingen, zoals het ter dood veroordelen van een buitenlandse schrijver, met onze westerse denkwijze moeilijk te doorgronden.
Voor de meeste verzamelaars hebben de recente ontwikkelingen niet geresulteerd in een vergroting van de filatelistische belangstelling voor dit verzamelgebied.

Vooroordelen verzamelaars

Wanneer de filatelist denkt aan een ver land als Iran treden direct een aantal vooroordelen naar voren:
- Druktechnisch slechte verzorging
- Vreemde ontwerpen
- Geven veel te veel postzegels uit
- Moeilijk aan te komen
- Veel te duur
Meestal zijn de bovengenoemde redenen ongegrond. Een ver land waar je bijna niets van weet kan veel verrassingen opleveren.

Taalprobleem

Als je je bezighoudt met postzegels uit het buitenland kan de eerste beperking waar je mee te maken krijgt de taal zijn. Van veel talen kun je een boek kopen en met behulp hiervan, eventueel woord voor woord, de opschriften op postzegels, de stempels en de publicaties (catalogi) eigen maken.
Talen die tevens in een andere schriftsoort worden weergegeven (bijv.: Chinees en Arabisch) zijn veel moeilijker te doorgronden. Ik kan hierdoor op Iraanse poststukken alleen de Arabische cijfers lezen en verder alleen de teksten, die in het Engels of Frans zijn toegevoegd. In de meeste postzegelcatalogi staan vaak wel de Arabische cijfersymbolen met een vertaling naar de door ons gebruikte waarde aanduidingen.

Landsnaam Iran

Tussen 1500 en 1200 voor Christus vonden grote volksverhuizingen plaats. Nomadenvolken uit Centraal-Azië trokken naar de streek die wij nu Iran noemen. Iran betekent Land van Ariërs en is genoemd naar één van die nomadenvolken.
In de eeuwen die volgden kwam een grote culturele ontwikkeling op gang.
Uitingen daarvan kennen we uit de architectuur en de literatuur maar ook van de weefkunst van tapijten. De Grieken noemden dit gebied "Pars" naar de huidige provincie Fars en introduceerden hiermee de naam "Perzië" in Europa.
In 1933 verzocht de Sjah de Europese landen om in het vervolg de inheemse naam "Iran" te gaan gebruiken.

Ontwikkelingen in de laatste eeuw

De Iraanse troon is in de periode 1796-1925 in handen van de dynastie van de Kadjaren. In de laatste helft van de negentiende eeuw kregen Engeland, Amerika en Rusland grote invloed in Iran. Tegen deze buitenlandse invloed braken regelmatig volksopstanden uit. In 1907 werd Iran door de drie landen opgedeeld. Door deze indeling grepen de Amerikanen en Engelsen tussen 1909 en 1912 niet in toen de Russen gebieden rond Azarbaijan bezetten. Zij hadden het veel te druk met de verdediging van hun oliebelangen.
Tijdens de eerste wereldoorlog kwam het land geheel onder Russische en Britse invloed te staan. Er heerste grote armoe en hongersnoden teisterden het land. Na de revolutie in 1917 trokken de Russen zich terug. De Britten sloten een overeenkomst met Iran. In de jaren die volgden braken grote onlusten uit. De roep om democratie werd in 1921 door de Engelsen beloond. Met hun toestemming vond een staatsgreep plaats. De laatste kadjaarse sjah Ahmed Shah vertrok naar Europa en kwam niet meer terug. Hij werd opgevolgd door Reza Khan die de familienaam "Pahlavi" aannam en zichzelf in 1925 kroonde.
Reza Shah richtte zich vervolgens helemaal op het Westen. Duitsland werd de belangrijkste handelspartner. Reza hervormde het economische beleid maar vergat daarbij de landbouwsector. De sluier werd afgeschaft. Het dragen van europese kleding werd verplicht. Slechts de ambtenaren en de elite profiteerden van zijn hervormingen. Het Duitse idee van sterke leider en de nadruk op de "arische-wortels" sprak veel Iraniërs aan. Vanwege de strategische ligging van Iran en de pro-Duitse houding van Reza werd Iran in 1941 door Russische en Britse troepen bezet. Reza moest aftreden ten gunste van zijn zoon Mohammed Reza Pahlavi.

Mohammed Reza

Onder het bewind van Mohammed Reza steeg de Amerikaanse invloed. Vanaf 1947 ontving Iran financiële steun en er werden meerjarenplannen ontworpen. De nadruk kwam nu te liggen op landbouw, communicatie en transport en de industrie. Engeland bleef haar belangen behouden in de olieindustrie, waarvan Iran slechts een klein deel van de winst kreeg uitgekeerd. Dit resulteerde in de nationalisatie in 1952 van de olieindustrie door de regering Mossadeq. De westerse landen reageerden hierop met een olieboycot en Mossadeq kwam in conflict met de pro-westerse sjah. In 1953 pleegde generaal Zahedi een coup met behulp van de Amerikaanse inlichtingendienst. Vervolgens werd er een nieuw contract met de oliemaatschappijen gesloten waardoor Iran in het vervolg 50% van de winst kreeg. Met behulp van de CIA en de Iraanse geheime dienst (SAVAK) bleef Mohammed Reza tot januari 1979 in het zadel.
Khomeini keerde terug uit ballingschap en riep de Islamitische Republiek uit. Khomeini herstelde de oude waarden onder het motto "noch het Oosten, noch het Westen".

Buitenlandse drukkers

De eerste Iraanse postzegels uit 1868 werden ontworpen door Albert Barre en gedrukt in Teheran. Op 12 mei 1873 werd door Nasser-ed-Din Shah de Australiër Gustave von Reiderer aangesteld om de Iraanse Posterijen te stroomlijnen naar Europees model. Tot 1876 werden in Teheran gedrukte postzegels uitgegeven waarvoor steeds het ontwerp van Barre werd gebruikt. In 1876 werden zegel uitgegeven die in Wenen waren gedrukt. Tevens was dit het eerste ontwerp waarop de Iraanse monarch was afgebeeld. In principe werden in de periode 1876-1894 de postzegels in Wenen gedrukt. Vanaf 1894 tot en met het jaar 1935 werden de drukopdrachten geplaatst bij de in Haarlem gevestigde Joh. Enschedé & Zonen.
Dit wil niet zeggen dat in deze periode gebruikte postzegels altijd in Europa werden gedrukt. Regelmatig werden er plaatselijk postzegels gedrukt omdat de in Europa bestelde partijen niet tijdig in Teheran arriveerden, indien zich tariefswijzigingen voordeden. In 1897 zijn zelfs aantekenstrookjes als postzegels gebruikt om tijdelijke tekorten aan te zuiveren. Ook postzegels die uitgegeven werden om iets te herdenken kwamen meestal als mosterd na de maaltijd. De uitgave ter gelegenheid van de kroning van Ahmad Shah in 1914 kwam door oorlogsomstandigheden pas in 1918 aan de loketten.
Vanaf 1935 werden de postzegels in het algemeen in Teheran gedrukt en ontstond een rustiger uitgavebeleid.

Overdrukken

Er waren veel redenen waarom er veel met overdrukken werd gewerkt; de voornaamste zijn:
- De belangrijkste reden was de afstand tussen Europa en Iran waardoor het regelmatig gebeurde dat de zegelvoorraad reeds op was voordat de nieuwe bestelling in Iran aankwam. Hierdoor zagen allerlei nooduitgaven het licht (o.a. waardeveranderingen, en overdrukken op fiscaal- en dienstzegels).
- In verband met de overgave van de voorraad aan de nieuwe directeur werden postzegels van een controlestempel voorzien (1898).
- Postzegels bestemd voor lokaal gebruik werden in Teheran in 1909 voorzien van de opdruk "P.L.".
- Postzegels met als opdruk "Relais" werden gebruikt op brieven die gepost konden worden in brievenbussen op halteplaatsen van de paarden(koets?)route tussen Recht en Teheran.
- Partijen postzegels werden gestolen, waarna de restvoorraad van een stempel werd voorzien. In 1922 werd de levering uit Haarlem onderschept door dieven, waarna de restvoorraad van het "controle" stempel werd voorzien.
- Postzegels werden voorzien van het stempel "Officiel" (1885 en 1912) om aan te geven dat men met geldige postzegels te maken had. In 1912 werd een groot gedeelte van de voorraad van dit stempel voorzien nadat de Russische soldaten een omvangrijke hoeveelheid zegels had buitgemaakt. We hebben hier dus niet te maken met dienstzegels, zoals de opdruk "officiel" misschien doet geloven.
- De naamswijziging van Perzië in Iran zorgde ervoor dat alle in voorraad zijnde postzegels werden overgestempeld.
- Gelegenheidsopdrukken om bijvoorbeeld het einde (1918) van de eerste wereldoorlog te herdenken op de kroningszegels uit 1915.

Herdrukken en vervalsingen

Regelmatig ontving de directeur van de Posterijen buitenlandse verzoeken van postzegelhandelaren waaraan hij niet kon voldoen omdat de oorspronkelijke oplage reeds was opgebruikt en vervangen door een nieuwe uitgave. In veel gevallen, zoals in 1894, werd er gewoon nog een extra order bij de drukker geplaatst (dus gedrukt op de originele platen) om in deze behoefte te kunnen voorzien.
Naast herdrukken zijn van de eerste tot de uitgaven van omstreeks 1930 veel vervalsingen gemaakt. Veelal zijn zij door afwijkend papier en gom te onderscheiden van de oorspronkelijke postzegels. Bovendien zijn bij de meeste vervalsingen ook veranderingen in het beeld te onderscheiden.
Naast herdrukken en vervalsingen hebben we ook te maken met vervalste stempels. Hierdoor zijn er heel wat combinaties mogelijk (bijv.: een echt stempel op een vervalsing en een stempelvervalsing op een herdruk).

Uitgavebeleid Iran

Iran heeft tot eind 1993 circa 3000 postzegels uitgegeven. Hiervan zagen er ongeveer 900 postzegels voor 1940 (veel overdrukken) het licht. Dit betekent dat sinds 1940 gemiddeld 40 postzegels per jaar werden uitgegeven. In 1993 waren 54 nieuwe postzegels aan het loket verkrijgbaar. Naast postzegels worden er ook eerstedag enveloppen uitgegeven. Het uitgiftebeleid van Iran is eigenlijk niet anders dan elk ander land dat in postzegels een propagandistische mogelijkheid ziet.
Naast thema's als "verenigde naties" en "alfabetisme" worden in de pahlavi-tijd vooral economische thema's afgebeeld, maar ook in Iran was er jaarlijks een serie voor het kind. Sinds 1964 wordt ook elk jaar aandacht geschonken aan het nieuwjaarsfestival.
Sinds Khomeini aan de macht is gekomen in 1979 zijn er een aantal thema's aan toegevoegd: Bijv.: "religieuze leiders", "de oorlog met Iraq", "Amerikaans imperialisme" en "dood aan de staat Israël".

Interessant verzamelgebied

Iran is een interessant verzamelgebied waar filatelistisch nog maar weinig over gepubliceerd is. De reden hiervan is waarschijnlijk dat in islamitische landen maar weinig verzameld wordt. Hierdoor is het verzamelen van Iran een ontdekkingsreis, waarbij vele vondsten mogelijk zijn.

Oppervlakte in km2

1.648.000

Inwoners in milj.

64

Landnaam op postzegels

(veelal in het Perzisch); Persane(s); Iran

Periode waarin postzegels verschenen

1868 -

Valuta op postzegels

1868: 20 shahis = 1 kran; 10 krans = 1 toman
1881: 100 centimes = 1 franc
1885: 20 chahis = 1 kran; 10 krans = 1 toman
1932: 100 dinars = 1 rial; 20 rials = 1 pahlavi

Wereldpostvereniging UPU

Lid UPU.

Landen en postgebieden die u ook kunt verzamelen

Bushire

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Lees de belangrijkste artikelen van Filahome in onze reeks Verzamelwoede.

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient, is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat deze bundel ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3

Verzamelwoede 2
Verzamelwoede 1