Spoorwegzegel

Betekenis

Spoorwegzegels werden niet door de posterijen uitgegeven, maar door spoorwegen. Strikt genomen zijn spoorwegzegels geen postzegels, want ze zijn niet gebruikt in het normale postverkeer. Een uitzondering hierop zijn de Belgische spoorzegels die, zoals u zult lezen in dit artikel, ook in het normale postverkeer voorkwamen.

Niet officieel

Omdat spoorwegzegels niet door de posterijen werden uitgegeven staan zij, behalve als ze tevens postaal gebruikt konden worden, doorgaans niet in een postzegelcatalogus.
Zoals u weet voltrekken zich de laatste jaren grote veranderingen in de postwereld. Deze veranderingen ondergraven de stellingen die door de FIP zijn ingenomen. De vraag wat een postzegel is zal daarom herzien moeten worden. Het uitgangspunt zal mijn inziens verruimd dienen te worden. Het gevolg hiervan zal zijn dat alle zegels die werden uitgegeven en gebruikt voor het vervoer van post, ongeacht wie de zegels uitgaf, tot de filatelie zullen worden toegelaten. De belangstelling voor spoorzegels zal daarom in de toekomst, net als door particuliere bedrijven uitgegeven stadspostzegels, groter worden.

Nederland

Tussen 1924 en 1944 bestond in Nederland de mogelijkheid brieven te verzenden met de trein. De verzender moest zijn post afgeven bij het bagageloket van het station. De post werd dan met de eerstvolgende trein naar de plaats van bestemming vervoerd. In de plaats van de eindbestemming werd de brief door de PTT bezorgd bij de geadresseerde. Voor deze extra service moest uiteraard wel extra betaald worden (10 cent). Hiervoor verschenen speciale zegels, die naast de gewone frankeerzegels werden bijgeplakt. Slimme Nederlanders die bekend waren met de dienstregeling konden de extra betaling ontlopen door spoedpost op het station te deponeren in de brievenbus van een postwagon.
Vanaf 1946 kon deze verzendwijze alleen nog gebruikt worden door de pers. Het tarief werd vijftien cent. Hiervoor werden speciale zegels gedrukt met de afbeelding van een trein. Door particulieren kon vanaf 1951 ook weer van deze dienstverlening gebruik gemaakt worden. De vergoeding liep tot 1979 op tot 55 cent. Na 1979 konden particulieren geen gebruik meer maken van deze verzendwijze. In het vervolg kon alleen de pers nog brieven via de spoorwegen verzenden. De gewone frankering verviel. Wel moest de door de NS uitgegeven spoorwegzegel op de brief worden geplakt.

België

In sommige landen, zoals België, konden spoorzegels ook voor het normale postverkeer worden gebruikt. In België moesten pakketten zwaarder dan vijf kilo door de spoorwegen worden vervoerd. Lichtere pakketten mochten ook door de posterijen worden vervoerd. Bovendien konden ook in plaatsen waar geen station was, maar wel een postkantoor, pakketten met spoorwegzegels worden aangeboden. In België verschenen veel spoorwegzegels die, mede omdat ze ook in het normale postverkeer werden gebruikt, door veel filatelisten verzameld worden.

Spoorwegzegels

Spoorwegzegels zijn niet altijd gemakkelijk als zodanig te herkennen. In Beieren werden gewone frankeerzegels gebruikt als spoorwegzegels. Deze zijn te herkennen door een in het zegelbeeld geperforeerde 'E' (Eisenbahn). Op andere spoorwegzegels van Beieren werd de 'E' als opdruk op de zegel aangebracht.
In andere landen kregen frankeerzegels doorgaans een speciale opdruk. Voor het vervoer van pakketten per trein werden in België speciale postzegels uitgegeven.

Spoor

Over het vervoer van post via het spoor valt nog veel meer te vertellen, maar dat valt eigenlijk buiten het onderwerp spoorwegzegels. Vanaf het midden van de negentiende eeuw werden de spoorwegen door de posterijen gebruikt om post te vervoeren. Al snel kwam het idee om een rijdend postkantoor in te zetten om en snellere verwerking van de post te kunnen realiseren. In Groot-Brittannië werd in januari 1938 het eerste experimentele postrijtuig ingezet op de lijn Birmingham-Londen.
In 1855 reed het eerste treinpostkantoor in Nederland. Het rijdende postkantoor bestond in ons land tot 1979. In deze postrijtuigen werden speciale stempels gebruikt. Meestal staan in een treinstempel twee plaatsnamen, maar niet elk stempel met een dubbele naam is een treinstempel.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Meld u NU aan en ontvang Gratis onze Filahome Nieuwsbrief Postzegels en Filatelie

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Lees verder: meer over postzegels

Telzegel
Buizenpostzegel

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede in 2015 heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

In deze bundel staat veel praktische informatie voor de postzegelverzamelaar. Een aantal van deze artikelen zijn voortgekomen uit de vele vragen die de auteur ontving. Na het lezen van deze bundel zal elke verzamelaar van postzegels geïnspireerd raken en verrijkt met nieuwe inzichten nog meer genieten van deze prachtige hobby.
Bekijk: Verzamelwoede 2

Verzamelwoede 3 bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat Verzamelwoede 3 ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3