Luchtpostzegel

Postzegel voor vervoer van post per vliegtuig

Een luchtpostzegel is een postzegel speciaal uitgegeven voor post die per vliegtuig wordt vervoerd. Toen de eerste luchtlijnen tot ontwikkeling kwamen rond 1930 gaven sommige landen grote reeksen van deze postzegels uit. Tegenwoordig zijn meestal nog slechts enkele luchtpostzegels in gebruik.

Luchtpost

Toen de eerste postzegels verschenen was er nog geen sprake van luchtpost. Af en toe werd een luchtballon voor postvervoer gebruikt, maar de ontwikkeling van de luchtpost kon pas echt gestalte krijgen na de uitvinding van het vliegtuig. Orville en Wilbur Wright maakten de eerste motorisch voortbewogen vlucht op 17 december 1903 op het strand van Kitty Hawk in North Carolina, nadat een eerste poging drie dagen eerder jammerlijk mislukte.
De luchtvaart heeft in veel opzichten een totale ommekeer gebracht. De wereld kan bereisd worden zonder dat het veel tijd kost: in twaalf uur sta je aan de andere kant van de wereld. Al vrij vlot werd het vliegtuig ook voor postvervoer ingezet. Een brief kon nu snel bij familie en vrienden in de overzeese gebiedsdelen bezorgd worden.

Toeslag

Soms werden luchtpostzegels gebruikt om een extra toeslag te betalen en in andere gevallen mochten uitsluitend luchtpostzegels worden gebruikt voor post verzonden per vliegtuig.
Luchtpostzegels zijn zegels die werden uitgegeven voor luchtpostbrieven. In enkele landen was en is het slechts toegestaan om een luchtpostzegel alleen voor dit doel te laten dienen. Vaak moest de luchtpostzegel worden bijgeplakt om het speciale 'luchtrecht' te betalen. In andere landen, zoals in Nederland en Duitsland, konden luchtpostzegels later ook gebruikt worden op andere zendingen.
De laatste jaren is het aantal landen dat luchtpostzegels uitgeeft steeds kleiner geworden. Nederland en België zijn er al lang mee gestopt, maar in de Verenigde Staten van Amerika en Frankrijk verschijnen nog geregeld nieuwe luchtpostzegels.
Er zijn luchtpostzegels uitgegeven door luchtvaartmaatschappijen. Voorbeelden hiervan zijn Condor, ETA en Varig in Brazilië en de Scadta in Colombia. Colombia had bovendien bedacht dat voor het luchtrecht van brieven die uit het buitenland kwamen en in Colombia door de lucht vervoerd werden, vergezeld moesten gaan van speciale luchtpostzegels met een opdruk die aangaf waar ze in het buitenland door de Colombiaanse consulaten verkocht werden. Zo kregen de in Nederland afgegeven luchtrechtzegels de 'H' van Holland.

Verzamelen

U kunt luchtpostzegels ook op poststuk verzamelen. De eerste postvlucht naar Nederlands-Indië door Van der Hoop, Van Weerden Poelman en Van den Broeke van 1924 leverde meteen al een kostbaar luchtpoststuk op. "Maar daarvoor waren er al 'voorlopers' in andere landen", schreef J.H. Broekman in 1964. "Ook ballonpost, helikopterpost, luchtschip- en raketpost is te onderscheiden."
Als op een poststuk door een stempel of andere aanduiding te zien is dat het stuk door de lucht werd vervoerd, wekt het poststuk de interesse op van de luchtpostverzamelaar. Tegenwoordig wordt bijna elke brief naar een bestemming in het buitenland via de lucht vervoerd, maar dit is meestal niet te zien op het poststuk.
De uitgaven van Duitsland voor de tochten met Zeppelins zijn zeer in trek, maar niet echt zeldzaam. Enkele van de zeldzaamste luchtpostzegels zijn de Hawkerzegel van Newfoundland van 12 april 1919. Deze zegel verscheen naar aanleiding van de eerste trans-Atlantische postvlucht. Daarnaast bestaat er een Amerikaanse luchtpostzegel van 24 cent met kopstaand middenstuk: het vliegtuig vliegt op de kop.

Nederland

In Nederland werden slechts 16 luchtpostzegels uitgegeven, meestal met de tekst "bijzondere vluchten" of "luchtpost". De eerste Nederlandse luchtpostzegels werden uitgegeven in 1921, zij werden gebruikt om een extra toeslag (luchtrecht) te betalen. Later konden ook "gewone" postzegels worden gebruikt om het porto van luchtpostzendingen te betalen.
Op het ogenblik zijn in Nederland geen luchtpostzegels in gebruik.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Lees de belangrijkste artikelen van Filahome in onze reeks Verzamelwoede.

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Lees verder: meer over postzegels

Luchtpost
Zegelsoorten

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede in 2015 heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat Verzamelwoede 3 ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3

In deze bundel staat veel praktische informatie voor de postzegelverzamelaar. Een aantal van deze artikelen zijn voortgekomen uit de vele vragen die de auteur ontving. Na het lezen van deze bundel zal elke verzamelaar van postzegels geïnspireerd raken en verrijkt met nieuwe inzichten nog meer genieten van deze prachtige hobby.
Bekijk: Verzamelwoede 2

De filatelistische auteur Ruud van Capelleveen informeert de Nederlandse en Belgische verzamelaar al meer dan 25 jaar. Hij is een enthousiaste verzamelaar. Maar ook een filatelist die ongezouten zijn mening geeft over het verenigingsleven en het beleid van de postdiensten.
Bekijk: Verzamelwoede 1