Postmuseum

Wat is een Postmuseum?

In een postmuseum kunt u veel te weten komen over post, telefonie en andere communicatiemiddelen. In de meeste landen werd het postmuseum in de twintigste eeuw opgericht door het staatsbedrijf PTT. Dit was ook in Nederland het geval. Het Nederlandse postmuseum werd gesticht door het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie en werd na de Tweede Wereldoorlog gevestigd aan de Zeestraat in Den Haag. Het museum kreeg later de naam COMM Museum voor Communicatie, maar werd op 5 juli 2019 gesloten.

Eerste postmuseum

William Vaux gaf volgens James MacKay in Engeland de aanzet tot het Britse postmuseum. Hij bracht in 1865 een kleine collectie postzegels en postwaardestukken bijeen, waaruit in de twintigste eeuw het British Postal Museum & Archive ontstond. In dit museum in Londen ziet u de ontwikkeling van de Britse post in de laatste vier eeuwen. Het museum ontvangt een jaarlijkse bijdrage van Royal Mail. Het museum is gevestigd in het gebouw Freeling House in de Phoenix Place in Londen.

Duitsland

In Berlijn werd in 1872 het eerste postmuseum ingericht in een eigen gebouw. Dit Reichspost Museum werd gesticht door Heinrich von Stephan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het museum door bombardementen gedeeltelijk verwoest. Wat behouden bleef werd in 1945 geplunderd door Russische soldaten. De Duitse postdienst moest opnieuw beginnen met de vorming van een collectie. De activiteiten werden voortgezet in Bonn. Daarnaast kwamen er vestigingen in Berlijn, Frankfurt en Neurenberg. Voor veel postzegelverzamelaars zal de vestiging in Bonn het meest interessant zijn. Daar bewaard men onder meer de wereldcollectie. Deze collectie wordt nog altijd aangevuld met de nieuwe postzegels die van de aangesloten UPU-landen worden ontvangen.

Praag

In veel landen is een postmuseum te vinden. Een postmuseum is meestal gevestigd in de hoofdstad. Tijdens mijn vakanties bezocht ik onder meer de postmusea in Praag en Boedapest. Ik beschreef mijn bezoek in september 1999 in een artikel op de website van Filahome: "Net als in Boedapest is in Praag een museum voor postzegels en één voor postgeschiedenis gevestigd. [...] Op de begane grond was de grootste zaal ingericht als expositieruimte voor de vaste collectie. Naast postzegels van Tsjecho-Slowakije, Tsjechië en Slowakije zijn van veel landen enkele series, doorgaans uit de beginperiode, te bezichtigen. Ook de Nederlandse uitgaven uit de vorige eeuw waren aanwezig. Vooral de ontwerpschetsen en drukproeven van de postzegels van Tsjecho-Slowakije vond ik interessant."

Brussel

De liberalisering van de post had ook gevolgen voor de postmusea. De financiering van de verliesgevende musea veranderde. De staatsbedrijven werden gesplitst in een post- en een telecombedrijf. In veel landen werd de naam van het postmuseum veranderd in Communicatiemuseum en in veel andere landen werd het postmuseum gesloten. Het postmuseum in Brussel werd in november 2002 opgeheven. In de voorafgaande jaren was het museum wegens restauratie gesloten. De Post zag niets meer in de onrendabele collectie. In 2011 opende men in de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen in Brussel het Museum voor brieven en manuscripten. Het museum heeft een fraaie vaste collectie, maar organiseert ook wisselexposities. Hierdoor is er altijd iets te beleven in het Franstalige Museum.

COMM

In Nederland was het museum nog steeds open, maar het karakter van het museum veranderde. Het museum werd in 1929 opgericht. De omvangrijke postzegelverzameling van Pieter Waller vormde de basis voor de collectie. Deze collectie werd in de loop der jaren aangevuld met postzegels uit alle werelddelen. De belangrijkste aankoop van het COMM was de zeldzame Blauwe Mauritius, maar dit topstuk ging in 2018 met een miljoen andere postzegels en de voor de Nederlandse postdienst gemaakte ontwerpen voor postzegels naar het Nationaal Archief. De huidige topstukken in het COMM zijn de zeventiende-eeuwse kist van postmeester Simon de Brienne en een Enigma codeermachine.

Postmuseum

Het postmuseum was oorspronkelijk in het kantoor van de PTT gevestigd. Het museum verhuisde na de Tweede Wereldoorlog naar de Zeestraat. Het postmuseum werd gevestigd in de voormalige winkel Groote Koninklijke Bazar uit 1843. Tussen 1843 en 1923 werden verschillende wijzigingen aan de gevel aangebracht. De belangrijkste verandering bracht architect Maurits Lodewijk Schroot in 1879 aan. De winkel achter de negentiende-eeuwse gevel werd gesloopt op plaats te maken voor het museum. Dit museumgebouw werd in 1980 ingrijpend verbouwd. Op 2 oktober 1985 heropende prins Bernard het vernieuwde museum, dat nog geen tien jaar later werd vergroot na aankoop van een belendend pand.

Communicatie

In het Nederlandse postmuseum in de Zeestraat in Den Haag "bevindt zich het eldorado voor de postzegelverzamelaar," schreef baron Six van Oterleek in de jaren zestig van de twintigste eeuw. Dit was later helaas niet meer zo. Het museum aan de Zeestraat richtte zich nu op alle manieren van communicatie. Op de website van het museum stond het zo: "Inmiddels is er in het museum veel meer te zien dan de geschiedenis van post en telecommunicatie alleen. Zo maken we tentoonstellingen over zintuigen, over kunst, de maatschappij en de mens."

COMMer en kwel

Tobias Walraven trad aan als directeur en er werden nieuwe kostbare plannen gemaakt. De nadruk kwam te liggen op een zalencentrum met een daarbij gelegen museum over de post. Directeur Tobias Walraven werd uiteindelijk gewipt. Hij werd opgevolgd door Tom De Smet. "COMM wilde nieuwe, eigentijdse thema's aansnijden. Maar de verandering was te abrupt. Een groot deel van de achterban zijn ze hierdoor kwijtgeraakt. Dat is afgestraft. En ingrijpen was noodzakelijk, want de bezoekcijfers liepen terug," zei Tom De Smet in een interview met Omroep West. Het COMM Museum voor Communicatie werd op 5 juli 2019 gesloten. De collectie ging naar het Nationaal Archief in Den Haag.

Briefkaart uit Zweden met postmuseum

Deze briefkaart van Zweden werd in 1969 uitgegeven ter gelegenheid van het zestigjarige bestaan van het postmuseum in Stockholm. De kaart werd afgestempeld op 13 oktober 1969. Het postmuseum van de Zweedse postdienst werd in 1906 opgericht.
Briefkaart uit Zweden met postmuseum

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Lees de belangrijkste artikelen van Filahome in onze reeks Verzamelwoede.

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Lees verder: meer over postzegels

Rariteiten in de filatelie
Heinrich von Stephan
Blauwe Mauritius

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient, is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat deze bundel ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3

Verzamelwoede 2
Verzamelwoede 1