Perforatie

Geponste gaten tussen postzegels

Perforatie is een rij geponste gaten tussen de postzegels, zodat de postzegels gemakkelijk uit een vel gescheurd kunnen worden.
De ier Henry Archer wordt beschouwd als de uitvinder van perforatie. Archer verkocht zijn patenten aan het Britse Ministerie van Financiën.

Ongeperforeerde postzegels

Er zijn een aantal redenen waarom postzegels ongeperforeerd uitgegeven zijn:
- Perforatie was nog niet uitgevonden
- Het gebruik van doorsteek
- Nooduitgave
- Drukuitschot
- Bewust ongetand uitgegeven postzegel
De eerste en misschien wel belangrijkste reden in de bovenstaande opstelling wordt vaak door samenstellers van filatelistische lectuur over het hoofd gezien. Perforatie kon immers pas worden toegepast nadat de techniek was uitgevonden en geschikt gemaakt voor de productie van postzegels.

Verschillende perforatiematen

Verzamelaars onderscheiden verschillende perforatiematen, die worden vastgesteld door het aantal gaten per twee centimeter vast te stellen. De perforatiemaat kan worden vastgesteld met een tandingmeter.

Typen

Er bestaan verschillende typen perforatie, zoals kamperforatie, lijnperforatie en scheerperforatie.
Lees ook onze artikelen over blindtanding en dubbele perforatie.

Let op de hoektanden

Het verschil tussen raam-, lijn- of kamperforatie is soms moeilijk te zien bij losse postzegels. De lijnperforatie verraadt zich door onregelmatige hoektanden. Bij raamperforatie heeft de tanding in één bewerking plaats. Alle zijden van de postzegel worden in één klap aangebracht. Bij kamperforatie heeft dit raam de vorm van een kam: één zijde is open. De boven-, rechter en linkerzijde wordt met één klap geperforeerd. De onderkant komt bij de volgende slag aan de beurt, want die is immers gelijk de bovenzijde van de onderliggende postzegel.

Lijntanding

Bij lijntanding worden de vellen eerst in de ene richting van perforatie voorzien. Nadat het vel een kwart slag is gedraaid worden de andere perforaties aangebracht. Men spreekt in dit geval van twee slagen. We kunnen lijntanding herkennen doordat de tandingslagen niet perfect aansluiten; de hoeken zijn dan erg onregelmatig. De tanding van postzegels met lijntanding is vaak onregelmatig. Dit is geen gebrek, want dit verschijnsel komt door de gebruikte techniek. Voor een postzegel met lijntanding 11 x 12 werden twee perforeermachines gebruikt, want de horizontale perforatie 11 is niet gelijk aan de verticale slag 12.

Kamtanding

Bij kamtanding wordt in één slag, zowel de horizontale als de verticale perforatie aangebracht. Meestal worden één of twee rijen tegelijkertijd geperforeerd, waarna het papier wordt verschoven en er een nieuwe slag wordt aangebracht. Dit proces wordt herhaald tot het hele vel is geperforeerd. Doorgaans zijn de hoektanden bij postzegels, die zijn geperforeerd in kamtanding, perfect gevormd. Er kunnen wel verschillen zijn ontstaan op de plek waar de perforatieslagen op elkaar aansluiten. Hierdoor kan de postzegel aan beide zijden een brede of dunne tand hebben. De perforatie wordt bij kamtanding aangeduid als 11:12, dus elf tandjes per twee centimeter horizontaal en 12 verticaal.

Scheerperforaat

De scheerperforatie is een moderne techniek, die ook bij Nederlandse postzegels wordt toegepast. Sinds 1995 verschenen ook in de Verenigde Staten van Amerika postzegels met scheerperforaat.
Hierbij wordt het bedrukte postzegelvel, met de beeldzijde naar onder, over een trommel met een bobbeltjespatroon geleidt. In dit bobbeltjespatroon is het patroon van de toekomstige perforatiegaten herkenbaar. Deze trommel wordt door drukkers pincilinder genoemd. De door mij als bobbeltjes omschreven uitstulpingen op de trommel, noemen zij pins. De pins drukken het papier omhoog, waarna met een scherp mes het papier op deze plaatsen wegscheert. Het resultaat lijkt op een kamperforatie, maar is te herkennen. Als je een scheerzegel met een vergrootglas bekijkt zie je dat een zijde van het gat rafelig is. Soms blijven vliesjes in de gaatjes achter.

Tandingmeter is een onmisbaar instrument

Soms is een bepaalde perforatiekam slechts kort in gebruik geweest, terwijl van postzegels met een andere tandingmaat veel meer postzegels in omloop zijn gekomen. Een tandingmeter is daarom een onmisbaar instrument voor de serieuze postzegelverzamelaar.

Zelfklevende postzegels

De laatste jaren wordt perforatie door het gebruik van zelfklevende postzegels steeds minder gebruikt. Zelfklevende postzegels worden niet geperforeerd, maar gestanst. Als u een velletje zelfklevende postzegels bekijkt, ziet u dat wel de bovenste laag, de postzegels, zijn doorboord, maar niet de onderlaag waarop de postzegels zijn bevestigd. Vaak zijn zelfklevende postzegels echter nog wel voorzien van iets dat op perforatie lijkt. De postdiensten voorkomen hiermee dat deze zelfklevende postzegels door het publiek niet meer als postzegels worden herkend. Omdat de tandjes aan deze postzegels eigenlijk geen functie meer hebben, wordt deze vorm van perforatie ook wel aangeduid als pseudo-perforatie.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Meld u NU aan en ontvang Gratis onze Filahome Nieuwsbrief Postzegels en Filatelie

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Lees verder: meer over postzegels

Waarde van postzegels
Postzegels kopen
Zegelsoorten
Roltanding

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede in 2015 heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

In deze bundel staat veel praktische informatie voor de postzegelverzamelaar. Een aantal van deze artikelen zijn voortgekomen uit de vele vragen die de auteur ontving. Na het lezen van deze bundel zal elke verzamelaar van postzegels geïnspireerd raken en verrijkt met nieuwe inzichten nog meer genieten van deze prachtige hobby.
Bekijk: Verzamelwoede 2

Verzamelwoede 3 bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat Verzamelwoede 3 ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3