Postzegels: Het eerste element

Belangrijkste typen Nederlandse postzegels

Het eerste filatelistische element zijn de postzegels. De schrijver legt dit element uit aan de hand van de belangrijkste typen Nederlandse postzegels.

Permanente postzegels

Hieronder worden postzegels verstaan, die gedurende een reeks van jaren worden uitgegeven. Permanente postzegels worden meestal uitgegeven in een geleidelijk groter wordende serie, omdat men de frankering voor de meeste zendingen met één enkele postzegel wil verrekenen en tariefsverhogingen of nieuwe diensten nopen tot nieuwe postzegels.

Koning Willem III - Uitgifte 1867

Diverse tandingen, plaatdruk
5 cent, oplage 64.292.200
10 cent, oplage 21.915.200

Koning Willem III - Uitgifte 1872

Diverse tandingen - staalgravure boekdruk - einde geldigheid 31-12-1899
5 cent, oplage 762.957.950
10 cent, oplage 67.241.075

Prinses Wilhelmina - uitgifte 1891-1899

Kamtanding 12.5 - staalgravure boekdruk
5 cent, oplage 77.815.000
10 cent, oplage 5.515.000

Koningin Wilhelmina - uitgifte 1899 - 1921

Kamtanding 12.5 - staalgravure boekdruk
5 cent, oplage 1.886.749.600
10 cent, oplage 374.553.500

Koningin Wilhelmina - uitgegeven 1924 - 1926

Rasterdiepdruk - einde geldigheid 31 maart 1944
Zonder watermerk, kamtanding 12.5
5 cent, NVPH 149 , oplage 40.526.400
10 cent, NVPH 153, oplage 238.874.000
Met watermerk, kamtanding 12.5
5 cent, NVPH 177a, oplage 518.048.800
10 cent, NVPH 182a, oplage 150.981.120
Met watermerk, kamtanding 13.5:12.75
5 cent, NVPH 177b, oplage 742.907.250
10 cent. NVPH 183a, oplage 60.889.400

Koningin wilhelmina - Uitgegeven van 1 april 1940 tot 1 februari 1947

Kamtanding 13.5:12.75, rasterdiepdruk, ontwerp W.A. Konijnenburg, tekst en cijfers J. van Krimpen, watermerk ringen, op last van de Duitsers ingetrokken m.i.v. 11 oktober 1940, einde der geldigheid 31 maart 1944, na de bevrijding wederom geldig verklaard op 16 mei 1945 en voor een tweede maal ongeldig verklaard op 30 september 1949.
Geen oplagecijfers bekend voor deze emissie.

Bevrijdingszegels

Tijdens de bezetting in opdracht van de Nederlandse regering in Londen aangemaakt en bij beschikking van het Ministerie van Buitenlandse Zaken d.d. 1 mei 1944 in gebruik gesteld voor de Nederlandse koopvaardijschepen. Na de bevrijding van de zuidelijke provincies werden ze ook daar in januari 1945 verkrijgbaar gesteld. Op 1 april 1946 werden de postzegels in het gehele land verkocht. De serie symboliseert de bijdrage van Nederland aan de geallieerde strijdkrachten in de Tweede Wereldoorlog.
Lijn- en kamtanding, plaatdruk, einde der geldigheid 31 december 1947, diverse ontwerpers.
1,5 cent, oplage 13.448.900
7,5 cent, oplage 29.732.100

Koningin Wilhelmina - uitgegeven 1948

Watermerk ringen, rasterdiepdruk, ontwerp Hartz, kamtanding 13.5:12.75, einde der geldigheid 30 september 1950.

5 cent, oplage 70.608.800
10 cent, oplage 402.789.400

Koningin Juliana - uitgegeven 1949 tot 1952

Watermerk ringen, rasterdiepdruk, ontwerp Hartz, kamtanding 13.5:12.75, einde der geldigheid 31 december 1957.
5 cent, oplage 192.588.200
10 cent, oplage 935.506.600

Koningin Juliana - uitgegeven 1953 tot 1967

Watermerk ringen, rasterdiepdruk, ontwerp Hartz, kamtanding 13.5:12.75, einde der geldigheid 31 december 1985.
10 cent, oplage 1.106.653.000
12 cent, oplage 2.444.067.000

Koningin Juliana - uitgegeven 1971 tot 1976

Zonder watermerk, rasterdiepdruk, ontwerp Hartz, kamtanding 13:12.75, einde der geldigheid onbepaald.
Oplagecijfers nog niet bekend.

Koningin Beatrix - uitgegeven van 1981 tot 1993

Autotypische diepdruk, kamtanding 13.5:12.75, ontwerp Peter Struyken, einde der geldigheid onbepaald.
65 cent, oplage 151.380.000
70 cent uit vel, oplage 1.096.029.800
70 cent rol, oplage 152.260.000

Koningin Beatrix - uitgegeven vanaf 1991

Als type 1981 echter in inversie.
Bijzonderheid is, dat voor het eerst het publicatierecht van het beeld van de postzegel bij de ontwerper berust.

Semi permanente postzegels al of niet met bijslag

Hieronder worden postzegels verstaan die om een bijzondere reden gedurende een lange tijd worden uitgegeven.

Jubileumzegels - uitgegeven 29 november 1913

Uitgegeven ter herdenking van het eeuwfeest van Nederlands herstelde onafhankelijkheid, einde der geldigheid 31 december 1937, verschillende lijntandingen, plaatdruk, zonder watermerk.
2,5 cent, oplage 2.899.300
5 cent, oplage 2.798.200

Jubileumzegels - uitgegeven 31 augustus 1923

Uitgegeven ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van H.M. Koningin Wilhelmina, einde der geldigheid 31 december 1935, verschillende lijntandingen, plaatdruk, zonder watermerk.
2 cent, oplage 111.411.400
10 cent, oplage 104.920.000

Bijzondere postzegels

Deze worden uitgegeven naar aanleiding van een bijzondere gebeurtenis, zoals een jubileum of herdenking.
Enkele voorbeelden:
Uitgegeven van 27 augustus tot 15 oktober 1938 ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van H.M. Koningin Wilhelmina.

Uitgegeven van 15 juni tot 15 september 1939 ter gelegenheid van de 1200ste sterfdag van Willibrord, de apostel der Nederlanden.

Uitgegeven ter gelegenheid van de oprichting en herdenking van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden.

Uitgegeven van 5 januari tot 12 mei 1962 ter gelegenheid van het 25-jarig huwelijksjubileum van H.M. Koningin Juliana en Z.K.H. Prins Bernhard.

Luchtpostzegels

Een luchtpostzegel is een postzegel speciaal uitgegeven voor post die per vliegtuig wordt vervoerd. Toen de eerste luchtlijnen tot ontwikkeling kwamen rond 1930 gaven sommige landen grote reeksen van deze postzegels uit. Tegenwoordig zijn meestal nog slechts enkele luchtpostzegels in gebruik.

Soms werden luchtpostzegels gebruikt om een extra toeslag te betalen en in andere gevallen mochten uitsluitend luchtpostzegels worden gebruikt voor post verzonden per vliegtuig.
In Nederland werden slechts 16 luchtpostzegels uitgegeven, meestal met de tekst "bijzondere vluchten" of "luchtpost". De eerste Nederlandse luchtpostzegels werden uitgegeven in 1921; zij werden gebruikt om een extra toeslag (luchtrecht) te betalen. Later konden ook "gewone" postzegels worden gebruikt om het porto van luchtpostzendingen te betalen.
Op het ogenblik zijn in Nederland geen luchtpostzegels in gebruik.

Dienstzegels

dienstzegels worden door de Staat gebruikt. Meestal ter controle op de verzonden hoeveelheid post van een bepaald departement.
Veel landen hebben dienstzegels uitgegeven (bijv.: Argentinië, Groot-Brittannië, Nederland en de Verenigde Staten van Amerika).
Vaak zijn deze postzegels voorzien van een opdruk ("service", "O.S.", "servicio oficial") om dit specifieke gebruik aan te geven.
Ook Nederland heeft dienstzegels uitgegeven:
Armenwet, 1913
Ook de postzegels van het Internationale Hof van Justitie in Den Haag worden als Nederlandse dienstzegels beschouwd:
1934, Cour Permanente de Justice Internationale
1940, Cour Permanente de Justice Internationale
1947, Cour Internationale de Justice
1950, Cour Internationale de Justice
1951, Cour Internationale de Justice
1989, Cour Internationale de Justice

Portzegels

Portzegels worden speciaal uitgegeven om poststukken, die door de afzender onvoldoende zijn gefrankeerd, ambtshalve bij te frankeren. Vaak worden deze postzegels ook "strafportzegels" genoemd, maar dat is eigenlijk onjuist omdat van straf geen sprake is. Wel zal de ontvanger van de brief dit als straf voelen, omdat de port die door de afzender niet werd voldaan nu bij de ontvanger wordt geïnd.
In Nederland is de portzegel niet meer in gebruik.
Tegenwoordig wordt de ontvanger van een onvoldoende gefrankeerd stuk gevraagd normale postzegels te plakken op een bijgevoegd antwoordkaartje. Dit kaartje moet naar het postkantoor worden teruggezonden.

Verzameltips

Bekijk ook andere interessante postzegels van Nederland.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Lees de belangrijkste artikelen van Filahome in onze reeks Verzamelwoede.

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Postzegels verzamelen

Postzegels Verzamelen
Postzegels 1999

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient, is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat deze bundel ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3

Verzamelwoede 2
Verzamelwoede 1