Propaganda en reclame op postzegels

Reclame op postzegels

Op de eerste postzegels uit de negentiende eeuw werden meestal staatshoofden en staatswapens afgebeeld. Later kwam men tot het besef dat de ruimte ook gebruikt kon worden om reclame voor het land te maken en werd de 'plaatjeszegel' ontwikkeld.

Plaatjes

De eerste zegel uit Nederland die hieraan beantwoord verscheen in 1906. A.J. Derkinderen ontwierp in dat jaar een zegel waarvan de toeslag was bestemd voor de bestrijding van de tuberculose. Op deze typische Jugendstil-zegel werd het Nederlandse wapen omgeven door symbolen van lucht, licht en levenskracht. Een jaar later verscheen een serie van drie postzegels ter gelegenheid van de 300-jarige gedenkdag van de geboorte van admiraal Michiel de Ruyter.
Als we verder bladeren in de Nederlandse catalogus zien we dat tot 1926 slechts af en toe postzegels verschenen die we nu in thematische verzamelingen kunnen plaatsen.
Dit is niet specifiek voor Nederland. Ook in de ons omringende landen duurde het erg lang voor men inzag dat postzegels konden worden gebruikt voor promotie. Tegelijkertijd zien we ook in andere landen dat de postdiensten direct gingen onderzoeken of extra verdiend kon worden door reclame te maken voor bedrijven en instellingen. Dit gebeurde ook in Nederland.

Propaganda

In het buitenland maakte men ruimschoots gebruik van de mogelijkheden om reclame of propaganda te maken door middel van postzegeluitgaven. Deze trend werd ook gezien door de schrijver en filatelist J.A. Van der Vlis. "Men kwam tot de ontdekking, dat in het buitenland door middel van postzegels reclame voor stads- en landschapsschoon gemaakt kan worden, men gaf in ons land de bekende serie tot bevordering van het vreemdelingenverkeer uit. Cuba maakte reclame voor zijn voortreffelijke Havana's en gaf zegels uit met een model van zijn sigaren, zelfs verscheen in dezelfde serie een zegel, waarop behalve de tabaksplant een kistje met sigaren is afgebeeld."
In Duitsland en Italië waren in de jaren dertig de fascisten aan de macht. Hierdoor veranderde ook het karakter van de postzegels in deze landen. Na de Tweede Wereldoorlog werden postzegels door communistische landen aangegrepen om het volk en het buitenland te tonen hoe goed het ging met de economische ontwikkeling. De doelen van de vijfjaren-plannen vonden steevast een uitwerking op postzegelpapier.

Reclame

Naast promotie werden ook alle mogelijkheden onderzocht om extra reclame-inkomsten te genereren. Alle denkbare mogelijkheden werden uitgetest. Lege ruimten op postzegelvellen werden vaak bedrukt met een kruis of een monogram. Hiermee werd voorkomen dat deze veldelen door vervalsers werden gebruikt. Deze blanco ruimte is echter ook door postadministraties verkocht voor reclamedoeleinden. De eerste landen waar dit omstreeks 1911 gebeurde waren Beieren en het Duitse Rijk.
In Italië verschenen postzegels met een reclametab. Deze zegel met onafscheidbare reclame mocht niet van de Wereld Post Vereniging en Italië paste haar beleid aan. In België werd tot 1941 reclame verkocht met aanhangsels. Deze aanhangsels waren echter door het verscheuren van de perforatie te scheiden van de eigenlijke postzegels.
Ook achterkanten van postzegels werden gebruikt. Als de postzegel eenmaal op de envelop zat was de boodschap uiteraard uitgewerkt, maar ondertussen was de verzender op de hoogte van de merknaam van de adverteerder. Verder ging de boodschap meestal niet, door de afmeting van de postzegel.

Nederland

In 1902 verscheen in Nederland het eerste postzegelboekje. Voor de eerste vijftien boekjes bracht de PTT een cent per boekje extra in rekening ter bestrijding van de aanmaakkosten. Daarna kwamen op de schutbladen reclames van particuliere ondernemingen.
In Nederland kwam de combinatie reclameboodschap en postzegel niet echt van de grond. Maar ook de Nederlandse PTT onderzocht alle mogelijkheden. In het Handboek Postwaarden Nederland leest u bijvoorbeeld bij de frankeerzegels Koningin Wilhelmin 1898-1927 hoe de postdienst mogelijkheden onderzocht om reclame op de achterzijde onder de gomlaag aan te brengen. Er werden verschillende voorbeelden uitgewerkt en bij Enschedé werden in 1922 verschillende proeven gedrukt. Er werden onder meer proefpostzegels gedrukt met reclame voor De Telegraaf, Climax-sigaretten en de Algemeene Spaarverzekering. Dit idee werd niet verder uitgewerkt.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Meld u NU aan en ontvang Gratis onze Filahome Nieuwsbrief Postzegels en Filatelie

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Meer informatie Postzegelhandel

Postzegelhandel
Postzegels duurder op 1 januari 2012
Postzegels ruilen en kopen
Hoeveelheden postzegels kopen
Postzegelverzameling verkopen
Voorkom miskoop postzegels
Kopen en verkopen op een postzegelveiling
Postzegelverzameling geen goudmijn
Twitter uw postzegelaanbod
Ongewenste uitgiften in de filatelie

In deze bundel staat veel praktische informatie voor de postzegelverzamelaar. Een aantal van deze artikelen zijn voortgekomen uit de vele vragen die de auteur ontving. Na het lezen van deze bundel zal elke verzamelaar van postzegels geïnspireerd raken en verrijkt met nieuwe inzichten nog meer genieten van deze prachtige hobby.
Bekijk: Verzamelwoede 2


Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat Verzamelwoede 3 ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3