PTT in de jaren zestig

Groeiend postvolume

Het boekje 'Gepost ... en dan?' werd geschreven in een goede tijd. De Nederlandse postzegeldrukkerij Joh. Enschedé en Zonen in Haarlem drukte in de jaren zestig van de twintigste eeuw jaarlijks gemiddeld een miljard frankeerzegels voor de PTT. Het staatsbedrijf had het monopolie op de postbezorging in Nederland.

Eenvoudig

De auteur van het boekje 'Gepost ... en dan?' vatte de dienst van de postdienst aldus samen: "Het lijkt zo eenvoudig. Een man van de post rijdt in zijn rode bestelauto rond en haalt overal de brievenbussen leeg. Op het postkantoor wordt alles gestempeld en gesorteerd. Vervolgens wordt de post naar de verschillende plaatsen van bestemming gebracht. En daar door een besteller op het juiste adres afgeleverd."
Op het eerste gezicht lijkt het postvervoer een eenvoudige klus. Om te zorgen dat de brief op tijd in de juiste brievenbus glijdt is een goed georganiseerd bedrijf nodig.

Economische veranderingen

Door het toenemende gebruik van de telefoon kwam er in de jaren zestig een verandering in het postverkeer. Men hoefde geen briefkaart meer te sturen om afspraken te maken. Voor dit soort mededelingen belde men elkaar nu op. Deze teruggang in het postverkeer kon tot de jaren negentig opgevangen worden door de bevolkingsgroei en door de economische veranderingen. Dienstverlening en industrie werden de belangrijkste pijlers onder ons bestaan. Ook schaalvergroting en een groeiende economie zorgden voor stijgend postvolume.
We kregen het steeds beter en ontvingen en verstuurden steeds meer post. Aan het einde van de jaren zestig tekende zich een verandering af. 'Gepost ... en dan?' bevat interessante informatie. Van elke zeven poststukken in Nederland gleden er slechts twee in de rode brievenbus. "De vijf andere - 72 procent - worden door de afzenders naar het postkantoor gebracht." Vier procent bestond uit pakjes, aangetekende stukken en brieven die aan het loket werden gefrankeerd.

Sterft de postzegel uit?

Een groot deel van de poststroom - 68 procent - werd in grote en kleine partijen naar de post gebracht: 'port betaald', 'dienst' en brieven die waren gefrankeerd met een frankeermachinestempel. Aan het einde van de jaren zestig was twintig procent van de Nederlandse post voorzien van een frankeermachinestempel. De dienstpost was ook aanzienlijk: zes procent. De overige 42 procent bestond uit 'frankering bij abonnement' en 'port betaald'. "Dit betekent dat op twee derde van alle poststukken geen postzegel meer zit," oordeelde de auteur van 'Gepost ... en dan?'. De postzegel bleef voor miljoenen particulieren het aangewezen frankeermiddel, maar hij wordt wel zeldzamer, schreef de auteur in het hoofdstuk 'Sterft de postzegel uit?'.

Automatisering

Een groot deel van de postverwerking vond in de jaren zestig van de twintigste eeuw nog plaats in de postkantoren. Er was veel handarbeid. Het 'opzetten' van de post, het in de goede stand zetten van poststukken, voor de sortering en de verwerking in de stempelmachines gebeurde nog overwegend handmatig. "Rode postauto's rijden af en aan. De binnenkomende brieven en briefkaarten worden geordend en met de postzegels in dezelfde hoek in de stempelmachine gezet. Deze stempelen de post met grote snelheid. Sommige hebben een capaciteit van 25.000 stuks per uur."
Het mechanisch 'opzetten' verkeerde nog in een experimenteel stadium. Hiervoor zouden later alle postzegels voorzien worden van een fosforopdruk. Omdat men jarenlang het frankeren in de rechterbovenhoek propageerde kon men dit werk later grotendeels automatiseren. Optische lezers bepaalden later de plaats van de postzegel en stempelden de brieven en briefkaarten. De sorteerder kreeg de post in een leesbare stand aangeboden. Dit sorteren kon na de introductie van de postcode voor een belangrijk deel worden geautomatiseerd.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Lees de belangrijkste artikelen van Filahome in onze reeks Verzamelwoede.

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Meer postgeschiedenis

Postgeschiedenis

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient, is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

Deze bundel bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat deze bundel ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3

Verzamelwoede 2
Verzamelwoede 1