Pander Postjager naar Nederlands-Indië

Luchtpostzegel

Aan het begin van de jaren twintig werd de luchtvaart belangrijk voor het postvervoer. In 1921 verschenen de eerste Nederlandse luchtpostzegels, waarmee aanvankelijk een extra vergoeding, het luchtrecht, betaald moest worden. Vanaf 1923 werden deze luchtpostzegels gebruikt voor de frankering van het poststuk dat per vliegtuig werd vervoerd. Na de eerste luchtpostzegels verschenen in enkele jaren verschillende uitgaven: Koppen en Van der Hoop, Mercurius en de fotomontage van Piet Zwart met koningin Wilhelmina. In oktober 1933 kwam de PTT met een bijzondere postzegel: een driehoekige luchtpostzegel die dienden voor de recordvluchten naar Nederlands-Indië met de Postjager, de Zilvermeeuw en de Pelikaan. Vanaf maart 1937 kon deze luchtpostzegel alleen nog gebruikt worden voor, door de PTT aangewezen, bijzondere vluchten. De postzegel werd ontworpen door Aart van Dobbenburgh. Zijn ontwerp werd ook gebruikt voor de zegel voor bijzondere vluchten van Nederlands-Indië.

Pander

Fokker was niet de enige vliegtuigfabriek in de pioniersjaren. In Den Haag was de Panderfabriek gevestigd en daarnaast was er nog de bekende firma Koolhoven. De meubelfabriek Pander bouwde tussen 1924 en 1934 vliegtuigen. Hiervoor kon men dezelfde technieken gebruiken die men kende van de meubelbouw. Pander verrichtte in 1924 een strategische overname: het meubelbedrijf kocht de boedel van het failliete bedrijf Vliegtuig Industrie Holland (VIH) op. Het bedrijf werd ondergebracht in de firma Nederlandse Fabriek van Vliegtuigen H. Pander & Zonen. Ook Theo Slot, de constructeur van VIH, maakte de overstap. Hij zou de houten vliegtuigen van Pander ontwerpen.

Postjager

Voor Pander ontwierp Theo Slot op basis van de Holland H-2, de Pander D en hierna de Pander E. Het bekendst werd hij met de driemotorige Pander S4, de Postjager. Het vliegtuig zou in oktober 1933 naar Nederlands-Indië voor een recordvlucht moeten vertrekken, maar het vertrek werd uitgesteld tot december. De Postjager koos op 9 december het luchtruim met 217 kilogram post. Het grootste deel van deze post bestond uit speciale kaarten. Voor de recordvlucht met de Pander Postjager van Amsterdam naar Batavia verscheen een speciale kaart. Deze kaart van de firma Kühn & Zoon uit Rotterdam werd door de afzender mejuffrouw M. Salm uit Baarn geadresseerd aan de 'directeur der posteryen te Bandoeng'. De op deze wijze verzonden post zou na afstempeling in Bandoeng, de hoofdstad van de provincie West-Java op Java, met de Postjager retour gaan naar Nederland.

Bandoeng

De gewone post die met de Postjager werd meegezonden heeft steeds als eindbestemming een plaats in Nederlands-Indië. Daarnaast werd er onderweg post opgepikt. Deze stukken zijn te herkennen aan het speciale ronde vluchtstempel dat meestal in de rechterbovenhoek werd geplaatst. Op het poststuk van mejuffrouw Salm werd dit stempel links naast en op de groene Nederlandse luchtpostzegel van 30 cent geplaatst. In de linker onderhoek ziet u een vergelijkbare luchtpostzegel van Nederlands-Indië. Hiermee werd het retourport naar Nederland betaald. Daarnaast staan er aankomst- en vertrekstempels op het poststuk. Dit poststuk kreeg op 22 december 1933 een aankomststempel in Bandoeng. Het vertrekstempel van Bandoeng vermeldt 26 december 1933.

Vliegende Hollander

Het verzamelen van luchtpoststukken was nog niet ingeburgerd aan het begin van de jaren dertig. Er waren weinig gespecialiseerde luchtvaartverzamelaars. Toch bestaan er veel kaarten van de Postjager. Mogelijk zijn er andere dan filatelistische motieven geweest waardoor men een aandenken aan de memorabele postvlucht met de Pander Postjager wilde bemachtigen.
In mei 1934 verscheen een speciale uitgave van de Philatelist met een artikel van J. Dellenbag over luchtpost: "In ons land zijn er op het ogenblik nog slechts weinig verzamelaars van luchtpoststukken, het aantal zal zo ongeveer honderd bedragen, doch vooral de laatste tijd is er een steeds groeiende belangstelling voor alles wat met luchtpost samenhangt, waar te nemen, zodat er zelfs al plannen bestaan, om te komen tot de oprichting van een nationale vereniging van luchtpostverzamelaars." Deze vereniging kwam er: De Vliegende Hollander werd op 1 januari 1936 opgericht. Deze vereniging geeft 'De Aero-Philatelist' uit. Dit tijdschrift bevat artikelen over luchtvaart en luchtpost, voorlichting over nieuwe vluchten waarbij post wordt vervoerd en informeert de luchtpostverzamelaar over veilingen en bijeenkomsten van de vereniging.

Vindt u onze artikelen interessant?

Leest u graag over postzegels?
Mis niets: Meld u NU aan en ontvang Gratis onze Filahome Nieuwsbrief Postzegels en Filatelie

Postzegels kopen en verkopen: tips waarmee u geld verdient

is geschikt voor elke postzegelverzamelaar; of u nu net bent begonnen of al jaren verzamelt, met de tips in deze uitgave kunt u goedkoper of meer verzamelen.
Postzegels kopen en verkopen

Meer postgeschiedenis

Postgeschiedenis

Sinds de verschijning van de vorige bundel in de serie verzamelwoede in 2015 heeft Ruud van Capelleveen honderden artikelen over postzegels, het verzamelen van postzegels en de postzegelhandel geschreven. De beste honderd artikelen uit deze jaren werden opgenomen in zijn nieuwe bundel met 'verzamelwoedes'. Voor 'Verzamelwoede 4' selecteerde Ruud van Capelleveen ook een aantal artikelen over de postzegelhandel die niet eerder werden gepubliceerd. Deze artikelen kunnen beschouwd worden als een aanvulling van zijn succesvolle uitgave 'Postzegels kopen en verkopen'.
Bekijk: Verzamelwoede 4

In deze bundel staat veel praktische informatie voor de postzegelverzamelaar. Een aantal van deze artikelen zijn voortgekomen uit de vele vragen die de auteur ontving. Na het lezen van deze bundel zal elke verzamelaar van postzegels geïnspireerd raken en verrijkt met nieuwe inzichten nog meer genieten van deze prachtige hobby.
Bekijk: Verzamelwoede 2

Verzamelwoede 3 bevat honderd columns over postzegels en het verzamelen van filatelistische stukken. Deze columns bestrijken een breed spectrum van de filatelie: naast een groot aantal achtergrondverhalen over basisbegrippen voor postzegelverzamelaars bevat Verzamelwoede 3 ook een aantal stukken waarin Ruud van Capelleveen zijn licht laat schijnen over postzegels, eerstedagenveloppen en allerlei andere onderwerpen die interessant zijn voor de waarachtig geïnteresseerde postzegelverzamelaar.
Bekijk: Verzamelwoede 3